του Αντώνη Δεσύπρη*
Τον παρελθόντα Φεβρουάριο συμπληρώθηκαν επτά έτη από την έναρξη ισχύος του γνωστού Κανονισμού (ΕΚ) 261/2004 για την προστασία των δικαιωμάτων των επιβατών, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ το Φεβρουάριο του 2005.
Μετά από επτά και πλέον χρόνια εφαρμογής του κανονισμού, έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος, αλλά χρειάζεται ουσιαστική βελτίωση, εφόσον επιθυμείται πιο συνεπής εφαρμογή των κανόνων από τις αεροπορικές εταιρείες και πιο συνεπής επιβολή των κανόνων από τα κράτη μέλη.
Σε αντίθεση με το παρελθόν, οι επιβάτες που παραμένουν στους αερολιμένες λόγω καθυστέρησης έχουν συγκεκριμένα δικαιώματα, αλλά πολύ συχνά βρίσκονται σε αδύναμη θέση ως προς τις αεροπορικές εταιρείες.
Η άμεση ανάληψη δράσης από την ΕΕ για την αναθεώρηση του κανονισμού, ευελπιστούμε ότι θα συντελέσει στον εμπλουτισμό και την ακόμα μεγαλύτερη βελτίωση της νομοθεσίας προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της προστασίας των δικαιωμάτων επιβατών στις αερομεταφορές, θα προάγει τη διαφάνεια και θα ενισχύει τα δικαιώματα των επιβατών με αναπηρίες και κινητικά προβλήματα.
Τα συν και τα πλήν του κανονισμού
Αναμφισβήτητα, πρόκειται για ένα νομοθετικό κείμενο, που έχει επηρεάσει οικουμενικά και σε μεγάλο βαθμό την παροχή υπηρεσιών αερομεταφοράς προσώπων.
Κατά κοινή παραδοχή, έχει ανυψώσει το είδος και το εύρος της προστασίας των δικαιωμάτων των καταναλωτών – επιβατών. Η διείσδυσή του είναι ουσιώδης, ακόμη και σε Κράτη εκτός της Ευρωπαϊκής Ενώσεως με μακρά αεροπορική παράδοση και πρακτική, λ.χ. οι Η.Π.Α., ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Ν. Αφρική, η Αίγυπτος κι η Ιορδανία.
Ωστόσο, δεν λείπουν και τ’ αντίρροπα φαινόμενα.
Αν και ο κανονισμός καθόρισε ένα ελάχιστο επίπεδο προτύπων ποιότητας για την προστασία των επιβατών, προσθέτοντας μια σημαντική συνιστώσα που αφορά τον πολίτη στην ελευθέρωση της αγοράς αερομεταφορών, εντούτοις το καινοτόμο στοιχείο ορισμένων διατάξεων του κανονισμού έχει δημιουργήσει διαφορετικές ερμηνείες και άρα ποικίλη εφαρμογή από πλευράς των αερομεταφορέων και των εθνικών φορέων επιβολής (ΕΦΕ), με αποτέλεσμα να έχει καταστεί δύσκολη για επιβάτες και εμπλεκόμενους παράγοντες η κατανόηση του πεδίου εφαρμογής και των ορίων των καθορισμένων δικαιωμάτων.
Ήδη από το 2007 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία εντόπιζε τα κύρια κενά που αφορούν την εφαρμογή του Κανονισμού συνοδευόμενα από σειρά διορθωτικών μέτρων ενώ το 2011 πραγματοποίησε και πάλι αξιολόγηση της εφαρμογής του κανονισμού. Στην εν λόγω έκθεση η Επιτροπή ανήγγειλε την πρόθεσή της να διασφαλίσει κατάλληλη επιβολή των δικαιωμάτων των επιβατών των αεροπορικών μεταφορών, ιδίως σε περίπτωση μεγάλης καθυστέρησης και ματαίωσης πτήσης.
Οι λόγοι που οδήγησαν στην αναθεώρηση του κανονισμού επικεντρώνονται κυρίως στα πολυάριθμα περιστατικά φυσικών καταστροφών, τα οποία θα έπρεπε να καθοριστούν ως έκτακτες περιπτώσεις λόγω φυσικών αιτιών.
Επίσης, ζητήματα προκύπτουν για το βαθμό που οι αεροπορικές εταιρείες και τα αεροδρόμια ευθυγραμμίζονται με τον κανονισμό όσον αφορά στην εξυπηρέτηση και τα δικαιώματα των επιβατών με αναπηρία.
Προβλήματα εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΚ) 261/2004 στην Ελλάδα
Ειδικά για τη χώρα μας, από το σύνολο των υποθέσεων που διαχειρίστηκε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Καταναλωτή της Ελλάδας κατά το 2005, το 12% αφορούσε προβλήματα επιβατών σε αερομεταφορές, ενώ τους πρώτους έξι μήνες του 2006 το ποσοστό έφτασε το 10%.
Οι καταγγελίες επιβατών στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) για παραβίαση των δικαιωμάτων τους, που προβλέπει ο Κανονισμός, για το χρονικό διάστημα Ιανουαρίου – Δεκεμβρίου 2009 μειώθηκαν κατά 13% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2008. Το διάστημα Ιανουαρίου – Δεκεμβρίου 2009, η ΥΠΑ υπήρξε αποδέκτης 556 καταγγελιών. Οι 360 αφορούσαν ματαιώσεις πτήσεων, καθυστερήσεις πτήσεων και «overbooking», ενώ οι 196 αφορούσαν απωλεσθείσες ή καταστραφείσες αποσκευές. Επιβλήθηκε πρόστιμο σε 9 αερομεταφορείς, που αρνήθηκαν να συμμορφωθούν προς τις διατάξεις του κανονισμού. Οι επιβάτες αποζημιώθηκαν στο 75% των περιπτώσεων. (http://www.ghlaw.co.gr/admin/spaw2/uploads/files/unrulypaxsturgeonhelaviatsoc.pdf)
Επιπλέον, στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί ότι από το αυθεντικό, αγγλικό κείμενο του κανονισμού, η διατύπωση ορισμένων όρων κατά την μετάφρασή τους στα ελληνικά έχει εσφαλμένα αποδοθεί. Για παράδειγμα, στο άρθρο 11 παρ. 2 η απόδοση στα ελληνικά του όρου «σχετικά σοβαρής καθυστέρησης», είναι εσφαλμένη, όπως προκύπτει από τη σύγκριση του κειμένου της αγγλικής έκδοσης «delays of any length».
*Ο Αντώνης Δεσύπρης είναι απόφοιτος του Τμήματος Τουριστικών Επιχειρήσεων του Α.Τ.Ε.Ι Πάτρας, μεταπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος Διοίκησης Τουριστικών Επιχειρήσεων του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου. Εργάζεται στην Δ/νση Οικονομικών του Δήμου Αθηναίων και έχει εμπειρία σε θέματα τουρισμού, τοπικής περιφερειακής ανάπτυξης και αυτοδιοίκησης.
