Με τεκμηρίωση και επιστημονική προσέγγιση, η ΕΠΟΤ σχολιάζει το περιεχόμενο του Νόμου 4875/2021 (Πρότυποι Τουριστικοί Προορισμοί Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, Οργανισμοί Διαχείρισης και Προώθησης Προορισμού), εστιάζοντας τόσο στις προκλήσεις που κομίζει αλλά και τα σημαντικά θετικά στοιχεία που μπορούν και πρέπει να αξιοποιηθούν.
“ Ως γνωστόν, λίγες ημέρες πριν την εκπνοή του 2021, δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 250/23-12-2021) ο Νόμος 4875 με τίτλο «Πρότυποι Τουριστικοί Προορισμοί Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, Οργανισμοί Διαχείρισης και Προώθησης Προορισμού»
Στην ΕΠΟΤ (Επιστημονική Ομάδα Τουρισμού – Think Tank) από την περίοδο της διαβούλευσης έχουμε συζητήσει και αναλύσει εκτενώς το περιεχόμενο του Νομοσχεδίου. Με ελάχιστες τροποποιήσεις κατέστη πρόσφατα Νόμος του κράτους.
Η σημασία ενός Οργανισμού Διαχείρισης Προορισμού (DMO) για την ανάπτυξη της τουριστικής οικονομίας αλλά και της ευημερίας της κοινωνίας ενός προορισμού είναι τεράστια. Με τεκμηρίωση και επιστημονική προσέγγιση, η ΕΠΟΤ σχολιάζει το περιεχόμενο του Νόμου 4875, εστιάζοντας τόσο στις προκλήσεις που κομίζει αλλά και τα σημαντικά θετικά στοιχεία που μπορούν και πρέπει να αξιοποιηθούν.
Η σημασία ενός Οργανισμού Διαχείρισης Προορισμού (DMO) για την ανάπτυξη της τουριστικής οικονομίας αλλά και της ευημερίας της κοινωνίας ενός προορισμού είναι τεράστια.
Οι προκλήσεις και δυσκολίες που διαπιστώνουμε εστιάζονται στα ακόλουθα κομβικά σημεία:
1. Η διεθνής πρακτική αλλά και η θεσμική περιγραφή του πλαισίου ενός DMO όπως την αναλύει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (UNWTO) σε εξειδικευμένο οδηγό “UNWTO Guidelines for Institutional Strengthening of Destination Management Organizations (DMOs) – Preparing DMOs for new challenges (UNWTO, 2019) παραπέμπει σε έναν πολύ-συμμετοχικό οργανισμό ο οποίος βρίσκεται στο επίκεντρο του προορισμού και επιδεικνύει ικανότητες σε τρείς βασικούς άξονες:
- Στρατηγική Ηγεσία
- Αποτελεσματική λειτουργία και
- Αποδοτική Διακυβέρνηση
Καθοριστικό σημείο θεωρείται η οργανωτική δομή του, που περικλείει διαφορετικούς φορείς και κοινωνικούς εταίρους καλύπτοντας όλο το οικοσύστημα του προορισμού (stakeholders) και συνάμα διευκολύνει συνέργειες στην κατεύθυνση του συλλογικού οράματος και της βιώσιμης στρατηγικής ανάπτυξης για τον τόπο.
Με την λογική αυτή, έχουν συσταθεί και λειτουργήσει επιτυχημένα πολλοί προορισμοί παγκοσμίως, αρκετοί από τους οποίους μας είναι ιδιαίτερα γνωστοί, όπως:
- Η Μαγιόρκα (Ισπανία) / Fundació Mallorca Turisme
https://fundaciomallorcaturisme.net/en/
- Η Algarve (Πορτογαλία) / Algarve Tourism Bureau
https://www.algarvepromotion.pt/en/menu/59/who-we-are.aspx
- Η Μάλτα / Visit Malta Tourism Authority
https://www.visitmalta.com/en/about-us/
- Η Djerba (Τυνησία) / Djerba Management Organization
Στον πρόσφατο Νόμο 4875, από τις εισαγωγικές παραγράφους (Σκοπός, Αντικείμενο) περιγράφονται κυρίως οι συνεργασίες μεταξύ νεοσύστατων κυβερνητικών δομών και οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης με διαδικασίες από τα άνω προς τα κάτω (top-down) παρ’ όλο που στις διεθνώς αναγνωρισμένες επιτυχημένες πρακτικές εφαρμόζεται το αντίθετο (bottom-up). Αφετηρία των διεθνών πρακτικών είναι η καταγραφή και αποτύπωση των προβληματισμών όλων των μερών (κοινωνικοί, επιχειρηματικοί φορείς και δρώντες οργανισμοί εντός του τουριστικού οικοσυστήματος), η ανοικτή και ειλικρινής διαβούλευση για τα κυρίαρχα ζητήματα της τοπικής οικονομίας, η στόχευση σε κοινά αποδεκτές αξίες ώστε να στοιχειοθετηθεί ένα κοινά αποδεκτό όραμα για το μέλλον.
2. Στα άρθρο 4,5 του Νόμου όπου περιγράφονται οι Οργανισμοί Διαχείρισης και Προώθησης Προορισμού, αποτυπώνεται με σαφήνεια ότι την αποκλειστική αρμοδιότητα έχουν οι Δήμοι και οι υπ’ αυτών αναπτυξιακοί οργανισμοί. Η δυσκολία εδώ είναι ότι δεν δίνεται έμφαση και δεν δίνονται κίνητρα για τη συμμετοχή φορέων και οργανισμών που αποτελούν ενεργά μέρη στην κοινωνική, πολιτισμική, περιβαλλοντική και οικονομική καθημερινότητα του τόπου. Υπάρχει απλά μια χαλαρή αναφορά σε συμπράξεις (σύμφωνα ποιότητας – μνημόνια συνεργασίας) κάτι το οποίο δυσκολεύει διαδικασίες διαβούλευσης, συνεννόησης ή και συναίνεσης σε σοβαρά ζητήματα στρατηγικής σημασίας για την πορεία του προορισμού.
Υπάρχουν δυσκολίες στα δύο αυτά κομβικά σημεία. Όμως πιστεύουμε ότι αν οι Δήμοι και οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί προσεγγίσουν ολιστικά και με ευρύτητα το θέμα της «Διαχείρισης Προορισμού», έχουν πρακτικά τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν το γράμμα του Νόμου και ηγετικά να ανοίξουν γόνιμο διάλογο με τους φορείς. Έτσι θα επιτευχθούν συνθέσεις, συγκλίσεις και συναινέσεις με άξονα ένα κοινό όραμα ανάπτυξης και εξέλιξης για τον προορισμό.
Μέσα από πρωτοβουλίες συνένωσης τοπικών δυνάμεων, από τη μία οι προφανείς σκοποί του νομοθέτη θα καλυφθούν και από την άλλη θα αντιμετωπιστούν στρατηγικά από κοινού οι σύνθετες προκλήσεις του τουρισμού και οι στόχοι ανάπτυξης.
Εντοπίζουμε όμως και σημαντικά θετικά στοιχεία στον Νόμο που μπορούν να αξιοποιηθούν στρατηγικά:
Α. Την υλοποίηση και σύσταση «Οργανισμών Διαχείρισης Προορισμών» (DMO). Εισάγεται έτσι, στην καθημερινή κουβέντα των ανθρώπων που άμεσα ή έμμεσα εμπλέκονται στον τουρισμό, ένας πολυσυζητημένος όρος που είναι κεφαλαιώδους σημασίας εδώ και δεκαετίες στο παγκόσμιο τουριστικό γίγνεσθαι.
Η ΕΠΟΤ έχει πρωτοστατήσει με εκτενή μελέτη που παρουσίασε για την ίδρυση DMO σε διεθνές συνέδριο που διεξήχθη στην Ρόδο το 2005.
Β. Την αναφορά (Άρθρο 8), έστω και μέσα σε μη ξεκάθαρο επιστημονικό πλαίσιο, της ύπαρξης μηχανισμού παρακολούθησης και βελτίωσης των μετρήσιμων παραμέτρων και κριτηρίων βιωσιμότητας και αειφορίας του προορισμού. Στο Νόμο αποτυπώνεται ως «Παρατηρητήριο Βιώσιμης Τουριστικής Ανάπτυξης».
Η διεθνής εμπειρία (UNWTO–INSTE) έχει δείξει ότι τέτοιοι μηχανισμοί συστηματικής μέτρησης-παρακολούθησης (monitoring) συμβάλουν καθοριστικά και βελτιώνουν την αναπτυξιακή πορεία του προορισμού με βάση τους στόχους και τις στρατηγικές κατευθύνσεις του.
Σε πρόσφατη εκδήλωση της ΕΠΟΤ (15/12/21), παρουσιάστηκε εκτενώς η διεθνής πραγματικότητα και η χρησιμότητα των Παρατηρητηρίων, με κεντρικό άξονα τις κατηγορίες δεικτών, στατιστικών και κριτηρίων και την αποτελεσματική μέτρηση και ανάλυσή τους.
Γ. Την αναφορά (Άρθρο 6), έστω και με μη διαυγή μεθοδολογία, στο «Σχέδιο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης» κάτι που παραπέμπει ευθέως σε διαδικασία μακρόπνοου Στρατηγικού Σχεδιασμού για την αναπτυξιακή πορεία του προορισμού στο μέλλον.
Είναι διεθνώς καταγεγραμμένο, ότι κυρίαρχο ρόλο σέ ένα συνεκτικό στρατηγικό πλάνο που θα εκπονηθεί για τον προορισμό, έχει ο «Οργανισμός Διαχείρισης Προορισμού». Η διαδικασία απαιτεί σύνθεση απόψεων, κοινές συνιστάμενες και ενιαίο όραμα μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων που εκπροσωπούν όλους τους τομείς και τις δραστηριότητες του τόπου.
Η ΕΠΟΤ καλωσορίζει το Νόμο 4875 που φέρνει στο προσκήνιο, παρά τις ελλείψεις του, το καθοριστικό ζήτημα της δημιουργίας DMO. Υπάρχουν δυσκολίες, υπάρχουν και προκλήσεις. Θεωρούμε ότι με ανοικτές διαδικασίες και στοχευόμενη προσέγγιση ο φορέας/ οι φορείς (Δήμος, Αναπτυξιακή κλπ.) που θα αναλάβουν ηγετικό ρόλο στο εγχείρημα, μπορούν να οδηγηθούν σε επιτυχές αποτέλεσμα. Η ανάληψη δε, ηγετικού ρόλου είναι ο κινητήριος μοχλός που θα παρακινήσει και θα εμπνεύσει τις τοπικές κοινωνίες και τον επιχειρηματικό κόσμο σε συστράτευση και κοινή αναπτυξιακή πορεία με όρους βιωσιμότητας και αειφορίας.
Το ζητούμενο εδώ δεν είναι να αναλωθούμε στην ανάλυση στρεβλώσεων και δυσκολιών του πλαισίου που θέτει ο εν λόγω νόμος, αλλά να τις υπερβούμε και να στοχεύσουμε στο μέγιστο όφελος για τους προορισμούς, τις τοπικές κοινωνίες και τις επιχειρήσεις..
Η άμεση δρομολόγηση θεμελίωσης ενός Οργανισμού Προώθησης Προορισμού (DMO), με επιστημονική υποστήριξη και πλατιά αποδοχή, είναι επιβεβλημένη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
World Tourism Organization (2016), Rules for the Operation and Management of the UNWTO International Network of Sustainable Tourism Observatories (INSTO). http://insto.unwto.org/wp-content/uploads/2017/05/INSTO_Framework_EC2016.pdf
World Tourism Organization (2019), UNWTO Guidelines for Institutional Strengthening of Destination Management Organizations (DMOs) – Preparing DMOs for new challenges, UNWTO, Madrid, DOI: https://doi.org/10.18111/9789284420841“
